czwartek 29.12.2022

Zakończyły się prace konserwatorskie przy obelisku poświęconemu pamięci Ferdynanda Wenzla – radnego miejskiego, fundatora i założyciela jarosławskich plant, zlokalizowanym w sąsiedztwie budynku Powiatowego Ogniska Baletowego przy Placu Adama Mickiewicza / ul. Hetmana Jana Tarnowskiego.

Ferdynand Wenzel w 1860 roku założył na wzór Krakowa planty przy ówczesnej ulicy Fredry w miejscu przebiegu miejskich murów obronnych, w rejonie dawnej fosy.  Niestety, z upływem czasu te, stanowiące ozdobę miasta tereny niszczały zasypane odpadami a część została zabudowana. Zachował się tylko niewielki fragment biegnący od schodów do ulicy Przemyskiej wzdłuż ulicy Hetmana Jana Tarnowskiego, który także nie przetrwał w swoim oryginalnym charakterze. Wspomnienie tego zielonego zakątka stanowi dziś kamienny biedermeierowski obelisk usytuowany przy schodach pomiędzy budynkiem Zespołu Szkół Ekonomicznych a siedzibą dawnej biblioteki a wcześniej Towarzystwa Jad Charuzim (dzisiaj Ogniska Baletowego) upamiętniający fundatora. Na pomniku widnieje tablica z napisem: ”Na pamiątkę szczerego przywiązania i prawdziwego szacunku dla obywateli miasta Jarosławia – Ferdynand Wenzel, 1860".

Pomnik w formie graniastego postumentu, przykrytego stopniowo rozszerzającym się ku górze gzymsem i zwieńczeniem, wykonany z wapienia roztoczańskiego. Ściany profilowane, część z kanelurami. Na frontowej ścianie granitowa zrekonstruowana podczas poprzedniej konserwacji tablica z inskrypcją (wcześniej marmurowa). Podstawa pierwotnie murowana z  cegieł ceramicznych, na zaprawie wapienno-piaskowej, pokryta wtórnie zaprawą cementową. Całość posadowiona na szerokim cokole o prostej formie.

            Pomnik w l. 90. XX w. był w stanie destrukcyjnym i został poddany pracom konserwatorskim pod kierownictwem Józefa Stecińskiego. Trzon obiektu oraz elementy cokołu wraz z cegłami na skutek zasoleń i wpływu warunków atmosferycznych rozsypywały się, posiadały znaczne ubytki. Nie zachowało się zwieńczenie pomnika. Całość powierzchni była zabrudzona, częściowo pokryta zaprawą cementową i pochlapana farbą olejną. Trzon, ze względów ekonomicznych, zgodnie z zezwoleniem Wojewódzkiego Oddziału Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Przemyślu został przeniesiony do Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich, brakujący element zrekonstruowano. W związku z brakiem materiałów historycznych, ówczesna komisja konserwatorska postanowiła nadać rekonstruowanemu zwieńczeniu formę przypominającą gładką szyszkę umocowaną na stopie ujętej pierścieniem. Dzisiaj stan wiedzy na temat pierwotnego wyglądu obiektu, dzięki udostępnionym fotografiom archiwalnym ze zbiorów p. Zbigniewa Zięby, pozwala stwierdzić, iż pierwotnie obelisk posiadał zwieńczenie przypominające formę solidnej, przysadzistej wazy.

Przeprowadzenie prac konserwatorskich było podyktowane koniecznością powstrzymania procesu destrukcji oraz przywrócenia walorów estetycznych obiektu. Widoczne były znaczne ubytki powierzchni, głównie w części cokołu, krawędzi i naroży oraz wtórne wypełnienia zaprawą. W czasie ostatnich prac remontowych przy obelisku, w jego cokole zastosowano cegłę klinkierową, którą obłożono zaprawą tynkarską, co skutkowało stosunkowo szybkim oddzieleniem się zastosowanej zaprawy od wątku ceglanego. Cokół w okolicach przyziemia, ze względu na brak izolacji poziomej, narażony był na działanie wody spływającej ze schodów w trakcie opadów oraz rozwój mikroflory. W okresie zimowym woda rozsadzała pory kamienia, szkodliwie na strukturę kamienną wpływały zasolenia powstałe na skutek posypywania schodów solą. Na skutek tego rozsadzane były pory kamienia, struktura ulegała pęknięciom i rozwarstwieniom, miejscowemu łuszczeniu. Powierzchnia - miejscowo osłabiona, z wypłukanym lepiszczem i spoinami, z pęcherzami, pokryta była porostami, zabrudzeniami i wtórnymi nawarstwieniami.

Postępowanie obejmowało oczyszczenie z powierzchni nawarstwień pochodzenia atmosferycznego i mikroorganizmów, usunięcie wadliwych warstw technologicznych kamienia i pozostałości wtórnych zapraw w partii cokołowej z powierzchni cegły, oczyszczenie powierzchni kamienia i cegły oraz zabezpieczenie osłabionych fragmentów poprzez impregnację struktury. W dalszej kolejności uzupełniono ubytki za pomocą fragmentów kamiennych i trójwarstwowych tynków renowacyjnych oraz wykonano pionową i poziomą izolację przeciwwilgociową po uprzednim zdemontowaniu kostki brukowej celem długofalowego zabezpieczenia. Wtórne, powstałe podczas poprzedniej konserwacji zwieńczenie zdemontowano. Po konsultacji z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków - w oparciu o pozyskane materiały archiwalne, zrekonstruowano i osadzono na trzonie zwieńczenie nawiązujące, możliwie jak najwierniej, do wyglądu pierwowzoru. W miejscach połączeń elementów kamiennych i ubytkach położono spoiny. Finalnym zabiegiem była impregnacja żywicą o właściwościach hydrofobowych celem zabezpieczenia przed bezpośrednim wpływem warunków atmosferycznych. Przy cokole, poniżej frontowej ściany z tablicą, pozostawiono tzw. „świadka”. 

Konserwacja przeprowadzona w ramach Jarosławskiego Budżetu Obywatelskiego.

Ewelina Wojdyło, Wydział Gospodarki Nieruchomościami, Mieniem Komunalnym i Ochrony Środowiska

Nasza witryna wykorzystuje pliki cookies, m.in. w celach statystycznych. Jeżeli nie chcesz, by były one zapisywane na Twoim dysku zmień ustawienia swojej przeglądarki. Więcej na ten temat...